โครงการ ปกป้องผืนป่า รักษาสายน้ำ
หลักการและเหตุผล
พื้นที่ป่าอำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ที่มีพื้นที่เขตติดกับประเทศพม่า เป็นต้นกำเนิดสายน้ำแม่ปิง ซึ่งเป็นแม่น้ำสายหลักที่ไหลไปหล่อเลี้ยงเมืองเชียงใหม่ ไหลต่อไปลงเขื่อนภูมิพล และยังเป็นแม่น้ำสายหลักที่ไหลลงสู่แม่น้ำเจ้าพระยา ที่หล่อเลี้ยงคนไทยทั้งประเทศ โดยพื้นที่ป่าของอำเภอเชียงดาว มีทั้งในเขตของป่าสงวนแห่งชาติ อุทยานแห่งชาติ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า และเป็นป่าที่มีความหลากหลายทางชีวภาพมีความสำคัญยิ่ง ต่อระบบนิเวศเป็นอย่างมาก
ในช่วง 5-10 ปีที่ผ่านมา พื้นที่ป่าในอำเภอเชียงดาวได้ถูกบุกรุก แผ้วถาง ทำลายอย่างรวดเร็ว ซึ่งเกิดจากการขยายตัวของประชากรที่มีปริมาณเพิ่มขึ้น นำไปสู่การขยายพื้นที่อยู่อาศัย และพื้นที่ทำกินมีการรุกล้ำเข้าไปในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ มีการปลูกพืชเศรษฐกิจ เช่น ข้าวโพด ส่งผลให้เกิดปัญหาไฟป่าและหมอกควันที่รุนแรงขึ้นทุกปีในฤดูแล้ง และปัญหาความแห้งแล้งส่งผลให้เกิดปัญหาการขาดแคลนน้ำเพื่อการเกษตร หลายพื้นที่ต้องประสบปัญหาขาดแคลนน้ำสำหรับอุปโภค บริโภค ซึ่งในฤดูแล้งที่ผ่านมาในปี 2559 นับว่ารุนแรงกว่าหลายปีที่ผ่านมา รวมไปถึงปัญหาดินถล่ม น้ำป่าไหลหลาก เข้าท่วมบ้านเรือนประชาชน และพื้นที่ทางการเกษตรได้รับความเสียหายในช่วงฤดูฝน
ซึ่งการแก้ไขปัญหาดังกล่าวจะต้องเป็นการแก้ไขปัญหาเชิงระบบ โดยการสร้างการเรียนรู้และพัฒนากลไกความร่วมมือ ทั้งระหว่างภาคประชาชน และหน่วยงานของรัฐ
วัตถุประสงค์
- เพื่อสร้างการเรียนรู้และพัฒนากลไก ความร่วมมือ จากทุกๆ ฝ่าย ในการอนุรักษ์ป่าต้นน้ำ และสายน้ำแม่ปิง
- เพื่อสร้างความรู้ความเข้าใจเรื่องการปกป้องผืนป่า รักษาสายน้ำ
- ส่งเสริมให้เกิดกระบวนการสร้างป่าชุมชน รวมถึงการปลูกป่าเสริมในพื้นที่ป่าชุมชนเดิม
- สร้างจิตสำนึกเรื่องการปกป้องผืนป่า รักษาสายน้ำ ให้กับเยาวชนในพื้นที่ทั้งชนเผ่าและพื้นราบ
พื้นที่ดำเนินการ
พื้นที่ 5 อำเภอได้แก่ อำเภอเชียงดาว อำเภอแม่แตง อำเภอแม่ริม อำเภอสันทราย และ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ โดยมีการทำงานร่วมกับกลุ่มชาติพันธุ์ ที่อาศัยอยู่บนพื้นที่ดอยสูง หมู่บ้านในพื้นราบ สองฟากฝั่งตามสายน้ำแม่ปิง และมีการสื่อสารเชื่อมโยงกับชุมชนเมือง กับหน่วยงานราชการ เช่น อุทยานแห่งชาติผาแดง อุทยานแห่งชาติศรีล้านนา และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว ตลอดถึง วัด โรงเรียน และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เช่น เทศบาล เป็นต้น
กิจกรรมการดำเนินการ
- ส่งเสริมป่าชุมชน มีการสำรวจหมู่บ้านในพื้นที่ อำเภอเชียงดาว หมู่บ้านที่มีการทำเรื่องป่าชุมชน สอบถามความต้องการ หรือสนับสนุนเพิ่มเติม เพื่อต่อยอดการทำป่าชุมชน สำหรับบางพื้นที่อาจเป็นป่าชุมชนที่อยู่ในเขตป่าสงวน ในส่วนของหมู่บ้านที่ยังไม่มีป่าชุมชน แต่มีความต้องการป่าชุมชน ก็จะเข้าไปให้คำปรึกษา และช่วยสนับสนุนประสานงานเพื่อให้เกิดป่าชุมชน ซึ่งการมีป่าชุมชน จะทำให้ชาวบ้านได้ใช้ประโยชน์
- ปลูกต้นไม้ ฟื้นฟูสภาพป่า เป็นการเพิ่มพื้นที่ป่าที่ถูกบุกรุกทำลาย หรือภูเขาหัวโล้น มีการเพาะชำและแจกจ่ายกล้าไม้ให้กับชุมชนที่ต้องการ
- ป้องกัน และแก้ไขปัญหาไฟป่าโดยประสานความร่วมมือกับ กรีนพีซ ประเทศไทย ให้มีอาสาสมัครไฟป่า โดยเน้นจิตอาสา ทั้งในหมู่บ้าน และมาจากที่อื่นๆ
- ส่งเสริมการจัดการทรัพยากรน้ำในระบบเหมืองฝาย โดยเฉพาะชาวนา ที่ปลูกข้าวเป็นหลักและมีการจัดทำเหมืองฝาย ตามแนวทางพระราชดำริ เพื่อชะลอการไหลของน้ำ และสร้างความชุ่มชื้นให้กับผืนป่า
- จัดทำเขตอภัยทาน แหล่งอนุรักษ์พันธุ์ปลาหน้าวัด 28 หมู่บ้าน ในอำเภอเชียงดาว 2 ฝั่งน้ำแม่ปิง โดยมีการทำแหล่งอนุรักษ์พันธุ์ปลาไปแล้ว 16 หมู่บ้าน แต่ยังขาดความต่อเนื่อง
- ส่งเสริมความรู้ในการทำเกษตรกรรมธรรมชาติ ตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง โดยการประสานงานร่วมกับ สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย (กศน.)อำเภอเชียงดาว และสำนักงานเกษตรและสหกรณ์ จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อลดการใช้สารเคมี
- ส่งเสริมบทบาทความร่วมมือกับท้องถิ่น เทศบาล โรงเรียน วัดและส่วนงานราชการ (กรมอนุรักษ์ กรมทรัพยากรน้ำ กรมเจ้าท่า กรมพัฒนาที่ดิน กรมป่าไม้ กรมประมง)
- ส่งเสริมบทบาทของเยาวชนที่อาศัยอยู่บนดอย และพื้นราบ สร้างการเรียนรู้ สร้างจินตนาการ และสร้างแรงบันดาลใจ ในลักษณะของค่ายเยาวชน
- เดินธรรมยาตราจากต้นน้ำแม่ปิง ตำบลเมืองนะ อำเภอเชียงดาว สู่ อำเภอเมืองเชียงใหม่ โดยมี 4 กิจกรรมย่อย คือ การเดินธรรมยาตรา การสื่อสารต่อสังคม การจัดนิทรรศการภาพถ่าย “จากผืนป่าสู่สายน้ำ” และเวทีเสวนา ต่อลมหายใจของสายน้ำ
- 10.สื่อสารต่อสังคมสาธารณะ ผ่านสื่อต่างๆ เช่น โทรทัศน์ วิทยุท้องถิ่น เฟสบุ๊ค ไลน์ เป็นต้น
ดำเนินการมาแล้วเป็นระยะเวลา 4 ปั
